تاثیر آب بر دستگاه گوارش
آب شُربِ و ویژگی‌های آن از نظر امام رضا
امام رضا (ع) می‌فرمایند:
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ یَاسِرٍ الْخَادِمِ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: لَا بَأْسَ بِکَثْرَهِ شُرْبِ الْمَاءِ عَلَى الطَّعَامِ وَ لَا تُکْثِرْ مِنْهُ عَلَى غَیْرِهِ وَ قَالَ أَ رَأَیْتَ لَوْ أَنَّ رَجُلًا أَکَلَ مِثْلَ ذَا وَ جَمَعَ یَدَیْهِ کِلْتَیْهِمَا لَمْ یَضُمَّهُمَا وَ لَمْ یُفَرِّقْهُمَا ثُمَّ لَمْ یَشْرَبْ عَلَیْهِ الْمَاءَ کَانَ یَنْشَقُّ مَعِدَتُهُ
ترجمه: امام رضا می‌فرمایند: زیاد آب خوردن مشکلی ندارد بلا فاصله بعد از غذا، اگر کسی غذا خورده و روی آن آب نخورد ممکن است
معده او ترک برداشته و زخم شود
باید بدانیم که بیماری زخم معده همیشه در افراد صفراوی ایجاد میشود. صفرا از حرارت بسیار بالایی برخوردار بوده و داغ استزمانی که غذا وارد معده میشود عمل هضم و سوخت و ساز غذا باعث افزایش حرات معده و خشک شدن و ترک خوردن جداره‌های داخلی آن میشود.
با ترک خوردن این دیواره‌ها، زخم معده ایجاد میشود.در این حالت با خوردن غذا، دردی در ناحیه معده و بیشتر به صورت ناراحتی قولنج ایجاد میشود زیرا ماهیچه‌های معده برای هضم و آماده کردن غذا باز و بسته میشوند.
حال اگر افراد صفراوی بر روی غذا آب بخورند حرارت زیادی که در معده آنان ایجاد می‌شودکاهش یافته و در نتیجه غذا راحت تر هضم شده و معده آسیب نمی‌بیند.
یکی از ویژگی‌های ماهیچه‌های بدن این است که با کم یا زیاد شدن نمک موجود در این ماهیچه‌ها، گرفتگی حاصل میشود. به عبارت دیگر اگر تری یا خشکی در بدن افزایش یا کاهش یابد ماهیچه‌ها دچار گرفتگی میشوند. ماهیچه‌های افراد صفراوی، تر است لذا این افراد دچار درد‌های ماهیچه‌ای میشوند.
مخصوصا ماهیچه‌هایی که در نواحی داغ کار می‌کنند. مثلا بسیار اتفاق می‌افتد که ماهیچه افراد صفراوی در پیاده روی بگیرد. به این صورت که فرد حرکت کرده و بدن داغ شده و آب و رطوبت بدن کاهش می‌یابد که این اتفاق باعث گرفتگی ماهیچه میشود.
یا مثلا هنگام هضم غذا، معده داغ میشود که در این حالت ماهیچه گرفته و در حین کار کردن درد می‌گیرد.
سَهْلُ بْنُ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ الْبَصْرِیِّ عَنْ أَبِی طَیْفُورٍ الْمُتَطَبِّبِ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِی الْحَسَنِ الْمَاضِی ع فَنَهَیْتُهُ عَنْ شُرْبِ الْمَاءِ فَقَالَ ع وَ مَا بَأْسٌ بِالْمَاءِ وَ هُوَ یُدِیرُ الطَّعَامَ فِی الْمَعِدَهِ وَ یُسَکِّنُ الْغَضَبَ وَ یَزِیدُ فِی اللُّبِّ وَ یُطْفِئُ الْمِرَارَ
ترجمه: أَبِی طَیْفُورٍ الْمُتَطَبِّبِ (نام طبیبی در زمان امام رضا علیه السلام) می‌گوید: نزد حضرت امام رضا رفتم و ایشان را از نوشیدن آب نهی کردم. حضرت فرمود: آب خوردن مشکلی ندارد. آب، طعام را اداره می‌کند (یعنی هضم مواد غذایی را در معده مدیریت می‌کند.) و عصبانیت را کاهش می‌دهد و مغز را تقویت می‌کند. مره (همان حرارت حرارت یا سختی) را خاموش می‌کند. (یعنی صفراء را در معده کنترل می‌کند.)
…وَ مَنْ أَرَادَ أَنْ لَا تُؤْذِیَهُ مَعِدَتُهُ فَلَا یَشْرَبْ عَلَى طَعَامِهِ مَاءً حَتَّى یَفْرُغَ مِنْهُ وَ مَنْ فَعَلَ ذَلِکَ رَطِبَ بَدَنُهُ وَ ضَعُفَ مَعِدَتُهُ وَ لَمْ تَأْخُذِ الْعُرُوقُ قُوَّهَ الطَّعَام
ترجمه: اگر کسی می‌خواهد معده‌اش او را اذیت نکند همراه غذا آب نخورد تا این که از غذا خوردن فارغ شود.
آب خوردن همراه غذا
اگر کسی همراه غذا آب بخورد رطوبت در بدن او افزایش می‌یابد و معده‌اش ضعیف شده و آن رگ‌هایی _که در روده وظیفه گرفتن نیرو غذا و جدا کردن آن و وارد کردن آن به کبد را دارند_ توان جمع کردن مواد غذایی را از دست خواهند داد)
حال سؤال دیگری مطرح میشود مبنی بر این که بعد از چه غذاهایی میتوان آب خورد؟
عَنْهُ عَنِ النَّوْفَلِیِّ بِإِسْنَادِهِ قَالَ: کَانَ النَّبِیُّ ص إِذَا أَکَلَ الدَّسَمَ أَقَلَ شُرْبَ الْمَاءِ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّکَ لَتُقِلُّ مِنْ شُرْبِ الْمَاءِ قَالَ هُوَ أَمْرَأُ لِطَعَامِی.
ترجمه: امام رضا علیه السلام می‌فرمایند: پبغمبر اکرم(ص) هر زمان دَسَم می‌خوردند آب کمتری می‌نوشیدند – لکن این طور نبود که اصلاً آب نخورند – پس گفته شد یا رسول الله همانا شما _بعد از غذا_ آب کمی می‌نوشید. فرمودند: این کار، غذای من را گوارا می‌کند.
در دعاهای وارده اکثراً هَنیئاً با مَریئاً استعمال میشود. معنای مریئا با هنیئا فرق می‌کند.
مریء یعنی لقمهای که گلو گیر نباشد. مثل استخوان نباشد که از گلو پایین نمیرود و گیر می‌کند. لقمه مریء باید دارای خصوصیاتی باشد، از جمله:
1- خیلی راحت از گلو پایین رود
2- راحت هضم شود
3- روی معده سنگینی نکند
4- مواد غذاییِ آن جذب شود.
برنامه های برای نوشیدن آب
بعد از غذا داشته باشید، این طور نباشد که اصلاً آب نخورید بلکه اگر غذا دارای چربی بود آب کمتری بنوشید.
اما در غذاهای دیگری که چربی زیادی نداشته باشد نوشیدن زیاد آب، مانعی ندارد. از جمله غذاهایی که چرب نیستند به عنوان نمونه کباب برگ – که گوشت خالص است – پلو‌ها ، دم‌پخت‌ها، آش‌هایی که در داخل آن‌ها گوشت وجود ندارد بلکه فقط حبوبات هستند و….. میتوان از این غذاها استفاده کرد.
میزان نوشیدن آب از نظر امام صادق:
مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عِدَّهٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ سَعِیدِ بْنِ جَنَاحٍ (عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ الْحَلَبِیِّ) رَفَعَهُ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ هُوَ یُوصِی رَجُلًا فَقَالَ: أَقِلَّ شُرْبَ الْمَاءِ فَإِنَّهُ یَمُدُّ کُلَّ دَاءٍ وَ اجْتَنِبِ الدَّوَاءَ مَا احْتَمَلَ بَدَنُکَ الدَّاءَ.
ترجمه: امام صادق می‌فرمود: آب را کم تر بنوش زیرا زیاد نوشیدن آب باعث بیماری میشود.
باید به این نکته توجه کرد که روایت‌هایی که به صورت مطلق ذکر نشده – یعنی مانند همین سفارشی که حضرت برای فرد خاصی ذکر کردهاند – از آن‌ها هیچگاه نمی‌توانیم استفاده عمومی کرده و همهی افراد آب کمتری مصرف کنند
بلکه در این گونه مثالها برای برخی از مزاجها با نوشیدن زیاد آب بیماری ایجاد میشود. مثلاً افراد بلغمی مزاج چنین خصوصیتی دارند.
اگر افراد بلغمی مزاج آب زیادی بنوشند ممکن است تنگی نفس گرفته و خفه شوند. همچنین ممکن است دچار افسردگی‌های شدید شده و گریه‌های بدون دلیل از آن‌ها سر بزند و تبدیل به افراد گوشهگیری میشوند که انگیزه خود را از دست دادهاند.
لذا اگر ما بخواهیم مضمون این روایت را متوجه شده و بفهمیم باید بدانیم که فردی که امام صادق به او تذکر داده است بلغمی مزاج بوده و امام او را نصیحت کرده است و در خودِ روایت هم به این مطلب اشاره شده است که: وَ هُوَ یُوصِی رَجُلًا (حضرت یک مردی را نصیحت می‌کرد).
لذا ما نمی‌توانیم از این روایت نتیجه بگیریم که نوشیدن زیاد آب برای همه افراد مضر است. اما میتوان گفت: این امر برای افرادی که غلبه بلغم دارند مضر میباشد. یا مثلاً نمی‌توان افراد صفراوی یا سودایی را از آب خوردن نهی کرد.
اکثر روایاتی که در بحث نوشیدن کمِ آب وجود دارد به صورتی است که خطاب به فرد خاصی میباشد. حال سؤالی مطرح میشود مبنی بر این که آیا اگر افراد سودایی هم آب زیادی بخورند بیماری آن‌ها کثرت پیدا می‌کنند؟
خیر، زیرا سودا سرد و خشک است. با این که آب در آن افراد ایجاد سردی می‌کند لکن خشکی سودا را از بین برده و رطوبت بدن آن‌ها را تأمین می‌کند. همچنین در افراد صفراوی که [طبع آن‌ها] گرم و تر میباشد حرارت را کاهش می‌دهد اما رطوبت آن‌ها را زیاد می‌کند.
پس نوشیدن زیاد آب، تنها برای افراد بلغمی ضرر دارد. در روایتی وارد شده که خون از غذا و بلغم از آب تولید میشود.
به همین دلیل خوردن آب برای افراد بلغمی یَمُدُّ کُلَّ دَاءٍ میشود. لفظ یمد در سوره اسراء هم استعمال شده است کُلاًّ نُمِدُّ هؤُلاءِ وَ هَؤُلاءِ مِنْ عَطاءِ رَبِّکَ نُمِدُّ هؤُلاءِ یعنی اجازه را به آن‌ها داده و امکانات را هم برای آن‌ها فراهم می‌کنیم. یعنی مثلاً ما شمشیر را به کفار داده و اجازه جنگ با پیامبر را هم به آن‌ها می‌دهیم.
حال می‌توانند با پیامبر بجنگند و می‌توانند نجنگند. یا مثلا شمشیر را به افراد مؤمن می‌دهیم و کفار را هم در مقابل آن‌ها قرار می‌دهیم. حال می‌توانند با آن‌ها جهاد کنند و می‌توانند این کار را نکنند. نُمِدُّ به این معنا است. یعنی بستر را فراهم می‌کنیم. اما اختیار را هم به فرد می‌دهیم.
در نتیجه اگر ما در روایت عبارت را یُمِدُّ بخوانیم می‌توانیم آن را هم به افراد بلغمی و هم به افراد سودایی و صفراوی اطلاق کنیم. اما فعل یَمُدُّ تنها به افراد بلغمی اطلاق میشود.
از این روایت میتوان این گونه برداشت کرد که برخی از افراد باید آبِ زیاد و برخی دیگر آبِ کم تری بنوشند. مثلاً آب در درمان افرادی که به خاطر غلبه صفراء تشنجی میشوند بسیار کاربرد داشته و خیلی راحت تشنج را کنترل می‌کند. منتها باید توجه کرد که این آب، خالی نباشد بلکه همراه چیز شیرینی باشد که آب را برای فرد طَیِّب کند. در روایتی، امام صادق وارد شده است که ایشان شروع به خرما خوردن کردند.
سپس فرمودند إِنَّمَا آکُلُ التَّمْرَ لِأَسْتَطِیبَ عَلَیْهِ الْمَاءَ. خرما را می‌خورم برای این که آبی که بعد از آن می‌نوشم را طیب کند. بنابر این در بحث نوشیدن آب بهتر است آب را به صورت شربت در‌آورده و سپس بخوریم. مثلا با شیره انگور یا خرما مخلوط کرده و یا این که قبل از آن چند خرما خورده و سپس آب را بنوشیم.
در سنت پیغمبر وجود دارد که اگر کسی تشنه بوده و خوردن آب – چه به خاطر گرسنگی یا مشکلات دیگر – او را اذیت کند
می‌تواند معده را با چیز‌هایی مثل خرما که شیرین هستند پر کند تا آب روی معده خالی ریخته نشود. بلکه روی خرما‌هایی که بستر را برای جذب آب فراهم می‌کنند ریخته شود.
این متن برگزیده ای از کتاب الطب النبوی هست میتوانید برای اطلاعات بیشتر کلیک کنید
سؤال: آیا آب را میتوان با قند خورد؟ خیر زیرا قند از ریشه چغندر بوده و امام رضا (ع) آن را نهی فرموده است.
مجموعه روایاتی که درباره خوردن آب میباشد تقریباً به 58 روایت می‌رسد. که برخی از آن‌ها در بحث شهادت آمده که ارتباط مستقیمی با خوردن آب نداشته بلکه به صورت تشبیه است اما روایاتی که در این موضوع به صورت مستقیم وجود دارد که بیش از 30 روایت میباشد.
سؤال دیگری که مطرح میشود این است که حرارت آب، چگونه باید باشد؟
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَکَمِ قَالَ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع إِنَّ شُرْبَ الْمَاءِ الْبَارِدِ أَکْثَرُ تَلَذُّذاً
ترجمه: خوردن آب خنک بیش ترین لذت را به انسان می‌دهد.
نکته: کلمه بارد به معنای خنک است نه به معنای سرد. در عربی، آب سرد را استعمال کنند ماء الثلج می‌گویند.
ماء البارد به معنای آب خنک است. خواه این آب از چاه کشیده شده باشد یا از قنات باشد یا در کوزه ای بوده و کوزه آن را خنک کرده باشد. اما به هیچ وجه منظور آب یخ نیست.
دیدگاهتان را بنویسید